Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) is grootgebruiker van frequenties. Zonder frequenties geen communicatie, navigatie en surveillance. Frequenties zijn essentieel voor veilig vliegverkeer. Jacco Bosch is senior expert Navigation and Spectrum en vertelt over de ontwikkelingen in en rond het Nederlandse luchtruim en de rol die Agentschap Telecom daarbij speelt.
"Vliegtuigen moeten kunnen vertrouwen op ongestoord frequentiegebruik."
“LVNL begeleidt civiele vluchten in Nederland. En dat zijn er nogal wat. Alleen al van en naar Schiphol zijn dat zo’n 480.000 vluchtbewegingen per jaar in 2017. Daarnaast geven we ook luchtverkeersleiding op de luchthavens in Rotterdam, Groningen en Maastricht. Schiphol is naast een luchthaven voor bestemmingsverkeer, ook een belangrijke ‘hub’ in Europa: een knooppunt waar wordt overgestapt. Mainport Schiphol mag tot en met 2020 groeien naar 500.000 vliegbewegingen. Maar er is meer vraag en om die reden kunnen vliegtuigen vanaf 2019 ook starten en landen op Lelystad Airport. Al dat extra vliegverkeer zal ingepast moeten worden in de Nederlandse luchtruimstructuur. De vliegdichtheid neemt toe: het aantal vluchten groeit en vliegroutes komen dichter bij elkaar te liggen.
Vliegtuigen moeten kunnen vertrouwen op ongestoord frequentiegebruik. Voor hun onderlinge communicatie bijvoorbeeld en het contact met ons, de luchtverkeersleiding. Ook voor hun navigatie is dat onmisbaar. Dat is een uitdaging. Frequentieruimte is schaars en door de drukte in het spectrum neemt de kans op congestie en verstoringen toe. Dat merken we nu al. Neem onze radarinstallatie in het Amsterdamse bos; absoluut noodzakelijk voor de begeleiding van het vliegverkeer. Die maakt gebruik van frequentieruimte in de 2,7 GHz band. De naastliggende frequentieband wordt ook gebruikt voor 4G. Daardoor kan het beeld van onze radar verstoord raken. Door goede werkafspraken te maken met de telecomoperators wordt storing vermeden.
"Met het vollopen van het spectrum neemt de kans op verstoringen door ‘naburige’ gebruikers toe."
Ook in andere opzichten is ongestoord frequentiegebruik voor de luchtvaart van levensbelang. Steeds meer zal er gebruik worden gemaakt van satellietnavigatie. Onderweg gebeurt dat al, maar in de toekomst zal GPS ook leidend zijn bij het starten en landen. Galileo is de Europese variant die hiervoor ook gebruikt gaat worden. Heel nauwkeurig en door de optie van versleuteling ook heel veilig. Maar wel afhankelijk van de beschikbaarheid van voldoende frequenties! Binnenkort gaan we een proef doen op baan 22 op Schiphol, voor velen beter bekend als de Fokkerbaan of de Oostbaan. Met de A9 er vlak naast is dat vanuit het frequentiegebruik gezien een storingsgevoelige baan. Op snelwegen worden namelijk niet zelden ‘jammers’ aangetroffen die GPS-signalen verstoren. Toestellen hebben daar mogelijk last van. Dat risico en de impact daarvan gaan we nu samen met Agentschap Telecom in kaart brengen zodat we dit kunnen oplossen.
Agentschap Telecom is een deskundige partner bij ons frequentiemanagement. Ook toen de luchtvaart als efficiencymaatregel voor de communicatie overstapte van het 25 KHz raster naar het 8,33 KHz raster. Die overstap schiep ruimte in het spectrum en maakte drie keer zoveel radioverkeer mogelijk als voorheen. LVNL en de militaire luchtvaart hebben die operatie inmiddels af kunnen ronden. Het zal niet het laatste zijn. Want met het vollopen van het spectrum neemt de kans op verstoringen door ‘naburige’ gebruikers toe. De FM-omroep zit heel dicht bij onze VHF-communicatieband, net zoals PMSE-gebruik (frequentiegebruik voor onder meer draadloze microfoons) onze safety-banden raakt. Dergelijke ontwikkelingen verdienen aandacht. Mijn boodschap aan het agentschap is dan ook goed op de ‘reinheid’ van het spectrum te blijven passen!
Agentschap Telecom is in Nederland ook verantwoordelijk voor de verdeling van het luchtvaart-frequentiespectrum. Het verzorgt namens ons land de coördinatie en harmonisatie van het spectrumgebruik en doet dat in Europees en mondiaal verband. Want frequenties kennen natuurlijk geen landsgrenzen. En bij het passeren van de grens met Duitsland moet een vliegtuig natuurlijk ook nog kunnen communiceren en navigeren.
Elke drie jaar dienen wij bij Agentschap Telecom via het ministerie van Infrastructuur en Milieu een ‘behoefte-onderbouwingsplan’ in. Daarin staat precies beschreven wat wij verwachten nodig te hebben aan frequentieruimte en welke ontwikkelingen wij verwachten. En die behoefte groeit snel. Zeker ook met de opening van Lelystad Airport in 2019. “
