De luchtvaart groeide ook in 2019 explosief. De komende jaren zal de drukte rond Schiphol verder toenemen naar 560.000 vliegbewegingen per jaar. Gesprekken van piloten met de verkeersleiding zijn niet de enige data die door de ether reizen. Moderne vliegtuigmotoren communiceren bijvoorbeeld ook rechtstreeks met hun fabrikant. Al die communicatie kan verstoringen tot gevolg hebben. Agentschap Telecom doet er alles aan om spraakverwarring en storingen in het luchtruim te voorkomen.
Landen via GNSS: onderzoek verstoring satellietsignalen
Steeds meer vliegvelden staan onder voorwaarden landingen toe, waarbij de automatische piloot helemaal afgaat op GPS-informatie. Dit kan met het zogeheten Global Navigation Satellite System (GNSS). Op Groningen Airport Eelde wordt GNSS bijvoorbeeld al gebruikt. Vanzelfsprekend zijn de veiligheidsmaatregelen die daarvoor nodig zijn buitengewoon streng. Er zijn verschillende oorzaken die de signalen kunnen verstoren. Of mogelijk kunnen verstoren; denk aan mensen die hun positie bewust proberen te verbergen met een 'GPS-jammer' en praktijken als 'meaconing' en 'spoofing'. Bij meaconing wordt het bestaande GPS-signaal opnieuw uitgezonden, meestal met een hoger vermogen, om andere navigatiesystemen te verwarren. Bij spoofing wordt een signaal nagebootst of vervalst. Agentschap Telecom en het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR) hebben een onderzoek laten uitvoeren naar spoofing van GNSS-apparatuur. De resultaten daarvan zijn in de zomer van 2019 gepubliceerd. Zij laten zien dat in de omgeving van Rotterdam Airport, waar het onderzoek plaatsvond, spoofing niet of nauwelijks voorkomt. Wel is regelmatig een verstorend signaal waargenomen, wat bijvoorbeeld kan wijzen op het gebruik van een jammer. We kunnen niet met zekerheid zeggen of vliegtuigen daar ook echt last van hebben. Hiervoor is vervolgonderzoek nodig. In het vaste overleg met luchtvaartplatform ROSFAL - waarvan Agentschap Telecom voorzitter is - hebben we geagendeerd dat dit soort veiligheidsrisico's op luchthavens gemonitord moeten worden.
Illegale zender stoort luchtvaart
Vlak voor oudjaar 2019 ontving Agentschap Telecom een melding van een luchtvaartverstoring in de regio Dordrecht. Piloten konden piratenmuziek horen op de luchtvaartband. Een van onze inspecteurs ging meteen vanuit huis – het was kerstvakantie - op zoek naar de mogelijke oorzaak. Met behulp van onze peilapparatuur vond hij een muzieksignaal in de regio Nijmegen, een heel eind verderop dus. Precies uitpeilen van de gestoorde frequentie leidde naar een illegale zender in Arnhem-Zuid. Diezelfde dag werd de zender opgehaald en behoorde de verstoring in de luchtvaartband tot het verleden. Lees ook ‘Illegale omroep maakt veel kapot’.
Nederland loopt voorop in Europa
Veranderingen gaan doorgaans vrij langzaam in de luchtvaart. Alles wat zich bewezen heeft als veilig en betrouwbaar, daar houden we - en terecht - zo lang mogelijk aan vast. Een innovatie moet zich eerst bewijzen als 100% veilig. In de tussentijd doet niemand in de luchtvaart afstand van een bewezen techniek of protocol.
We kunnen wel een belangrijke doorbraak melden in de radiotechniek. Nederland rondde op 1 januari 2019 als eerste en enige Europese land de overgang af naar een andere kanaalrasterindeling (van 25 kHz naar 8,33 kHz). Daarmee kregen wij er drie keer zoveel communicatiekanalen bij. Dat was hard nodig, onder andere omdat Schiphol in de drukste hoek van Europa ligt, met andere grote luchthavens in de buurt: Brussel, Londen en Frankfurt am Main. Agentschap Telecom heeft een grote bijdrage geleverd bij de invoering van de nieuwe kanaalindeling. Deze werkzaamheden maken onderdeel uit van onze taken voor Eurocontrol, de centrale Europese organisatie voor luchtvaartveiligheid. Eurocontrol zorgt er onder andere voor dat er voldoende frequentiespectrum beschikbaar is. De Europese Commissie zou graag zien dat andere lidstaten snel het Nederlandse voorbeeld volgen.
GADSS: vliegtuigen altijd en overal te lokaliseren
Een vliegtuig komt soms - zeker tijdens langere vluchten boven zee - buiten bereik van de radar. Het verdwijnen van vlucht MH370 van Malaysia Airlines in 2014 was voor veel landen aanleiding om aan te dringen op een passief vliegtuigvolgsysteem met wereldwijde dekking. Tijdens de vierjaarlijkse World Radio Conference (WRC) werd in 2015 frequentieruimte toegewezen voor een dergelijk systeem. In het verlengde daarvan is er tijdens de WRC in november 2019 spectrumruimte toegevoegd voor GADSS, ofwel het Global Aeronautical Distress and Safety System. Met GADSS worden de 'search-and-rescue' mogelijkheden voor vermiste vliegtuigen wereldwijd verbeterd. Allemaal om te voorkomen dat er ooit nog een situatie zoals met vlucht MH370 kan ontstaan. Nederland heeft internationaal een belangrijke rol gespeeld bij de totstandkoming van dit besluit.
Steeds meer drones in de lucht
Drones beïnvloeden hoe dan ook het luchtvaartverkeer. Agentschap Telecom volgt de ontwikkelingen nauwgezet, onder andere omdat we een groeiende behoefte aan frequentieruimte voor drones aan zien komen. Dat willen we op tijd kunnen voorbereiden. Een aandachtspunt voor alle betrokkenen is dat de meeste drones te besturen zijn met vergunningsvrije apparatuur. Dit leidt ertoe dat vergunningsvrije banden steeds meer overbezet raken. En daarmee neemt de kans op verstoringen toe. In internationaal verband zet Agentschap Telecom zich daarom in om voor vergunningsvrije apparatuur voldoende frequentieruimte zeker te stellen, bijvoorbeeld tijdens de in 2019 gehouden World Radio Conference.
Storingsmeldingen in 2019
In 2019 ontving Agentschap Telecom in totaal 25 luchtvaart gerelateerde storingsmeldingen. De meldingen kwamen vooral van LVNL (Lucht Verkeersleiding Nederland) en Eurocontrol in Maastricht. Soms zijn FM-piraten de veroorzaker van een storing, in 2019 kwam dat vier keer voor. Drie keer lag de bron van een storing in het buitenland. De overige grotere verstoringen werden veroorzaakt door een radiozendamateur (1x) en een camping-antenneversterker (1x). Sommige storingen waren zo kortstondig dat onze inspecteurs ter plaatse ze niet meer konden waarnemen.
