Navigatie in auto’s, bellen met een smartphone, applicaties downloaden, televisie kijken en geld overboeken: veel dingen die we doen, danken we aan satellieten. En we worden ook steeds afhankelijker van die satellieten.
Agentschap Telecom faciliteert voor satellietaanbieders de toegang tot de ruimte voor Nederland. Dit doen we op basis van de Wet Ruimtevaartactiviteiten door de afgifte van vergunningen voor het verrichten van ruimtevaartactiviteiten, het verlenen van frequentierechten en het regelen van baanposities. Ook zetten we ons in voor het duurzaam gebruik van de ruimte en voor veilige en betrouwbare Nederlandse satelliettoepassingen.
Ruimtetechnologieën hebben veel spin-off-toepassingen die het leven op aarde aanzienlijk verbeteren. Denk aan recyclingtechnieken, computertechnologie en miniatuurelektronica. Voorbeelden van producten die hun bestaan danken aan de ruimtevaart zijn zonnepanelen, smartphone camera’s, reddingdekens, rookmelders en airco’s in de auto.
Ruimteafval als gevaar
Het wordt steeds belangrijker om satellietcommunicatie te beschermen tegen natuurlijke en niet-natuurlijke bedreigingen. Denk bij niet-natuurlijke bedreigingen aan bijvoorbeeld technische storingen en hacking, maar ook aan ruimteafval! Voorbeelden van ruimteafval zijn afgebladderde stukjes verf of defecte satellieten. In de ruimte zweven naar schatting enkele honderden miljoenen stukjes ruimteafval rond. Met vele kilometers per seconde bewegen deze zich voort in de ruimte. Het allerkleinste stukje afval kan een gevaarlijk projectiel vormen en elke botsing tussen deze projectielen maakt de hoeveelheid ruimteafval alleen maar groter.
Hoe komt het dat er steeds meer ruimteafval is?
De wereldwijde toename van het aantal satellietinitiatieven en lanceermogelijkheden, leidt tot een stijging van het aantal satellieten en raketonderdelen in de ruimte. Door de toenemende internationale privatisering in de ruimtevaartsector lanceren nu ook private partijen zoals SpaceX satellieten in de ruimte. Het lanceren van satellieten is dus niet meer alleen voorbehouden aan overheidspartijen, zoals ESA en NASA.
Tegelijkertijd worden veel satellieten en raketonderdelen niet meer gebruikt. Deze blijven wel achter in de ruimte, aangezien niet al het materiaal verbrandt in de dampkring. Volgens cijfers van ESA is de totale massa van alle ruimteobjecten in de baan om de aarde meer dan 8,4 miljoen kilo. 8.950 satellieten zijn sinds 1957 in een baan om de aarde geplaatst. Daarvan zijn er op het moment nog ongeveer 5.000 in de ruimte. Minder dan de helft van deze 5.000 satellieten (1.950 satellieten) functioneert nog. De laatste schatting is dat er 128 miljoen objecten van 1 mm tot 1 cm, 900.000 objecten van 1 cm tot 10 cm en 34.000 objecten van meer dan 10 cm aan ruimteafval bestaat.
Acties voor een schonere kosmos
Agentschap Telecom werkt aan een schonere kosmos. Wij willen dat kleine Nederlandse satellieten in de lage aardbaan (de baan om de aarde tot 2.000 kilometer boven het aardoppervlak) niet onnodig lang in de ruimte blijven. De lanceerhoogte moet zoveel mogelijk in lijn zijn met de missieduur. Dat lijkt logisch, maar door de huidige schaarste aan lanceercapaciteit worden kleine satellieten vaak in een te hoge baan geplaatst. De satellieten blijven hierdoor nog jaren na de missie als ruimteafval bestaan, totdat ze uiteindelijk volledig verbranden in de dampkring.
Inmiddels zijn een aantal partijen, zoals het Nederlandse bedrijf ISISpace BV en de Europese ruimtevaartorganisatie ESA, de strijd aangegaan met het rondzwevend puin. Zij ontwikkelen manieren om ruimteafval op te ruimen. De initiatieven zitten nog in een experimentele fase.
Satellieten in de lage aardbaan moeten 25 jaar na de operationele duur volledig verbrand zijn in de atmosfeer. Dat schrijven de internationale richtlijnen voor het verminderen van ruimteafval van de Inter-Agency Space Debris Coordination Committee (IADC) voor. IADC is een intergouvernementeel forum dat tot doel heeft om tot een gecoördineerde aanpak te komen bij het verminderen van ruimteschroot. Agentschap Telecom gaat een stap verder. Wij hanteren als eis richting de vergunninghouders dat hun satellieten in de lage aardbaan uiterlijk 25 jaar na lancering volledig verbrand moeten zijn. Hiermee borgen we duurzaam gebruik van de ruimte in de lage aardbaan. Nederlandse satellietoperators steunen deze eis. Nederland is hiermee de eerste lidstaat die deze IADC-richtlijnen strenger hanteert.
Nederland hecht veel waarde aan het borgen van duurzaam gebruik van de ruimte voor huidige en toekomstige ruimtevaartoepassingen. We steunen daarom internationale initiatieven op dit gebied. Het verminderen van ruimteafval staat hoog op de agenda. Nederland wil graag dat andere landen dit voorbeeld volgen.
Nederlands succes bij duurzaam gebruik van de ruimte
Agentschap Telecom neemt namens Nederland actief deel aan de VN-werkgroep die richtlijnen opstelt voor het verbeteren van het duurzaam gebruik in de ruimte. Een belangrijk succes van de Nederlandse delegatie is dat er internationaal consensus is bereikt over een voorgestelde richtlijn. De richtlijn beveelt lidstaten aan de verblijfsduur van kleine satellieten in de lage aardbaan zo kort mogelijk te houden. Deze richtlijn is één van de 21 richtlijnen waarover internationaal akkoord is bereikt. Over negen conceptrichtlijnen is nog discussie. De verwachting is dat de VN-werkgroep eind 2021 overeenstemming over alle richtlijnen bereikt, en dat ze de richtlijnen dan vaststellen in de vorm van een compendium.
Het totaal aantal satellieten dat per 31 december 2018 onder de Wet Ruimtevaartactiviteiten valt bedraagt 16.
Agentschap Telecom helpt mee aan een IoT-satellietnetwerk
Via satellieten kunnen ook Internet of Things-diensten worden aangeboden. Een voorbeeld: het is mogelijk om scheepscontainers over alle wereldzeeën te volgen, evenals de inhoud van de containers, zoals de temperatuur van verse producten. Een dergelijk IoT-netwerk is een nieuw concept, waarbij satellieten zorgen voor een wereldwijde dekking. Ter vergelijking: mobiele netwerken dekken slechts een klein deel van het totale aardoppervlak. Met IoT-satellietnetwerken is dus veel meer mogelijk.
In 2018 heeft Agentschap Telecom een vergunning verleend aan Hiber. Hiermee werd de Amsterdamse startup de vijfde vergunninghouder binnen de Wet Ruimtevaartactiviteiten. Dankzij deze vergunning mag Hiber vanuit het grondstation in Delft satellieten tot 2.000 km boven het aardoppervlak beheren. Op 29 november 2018 lanceerde Hiber met succes zijn eerste satelliet vanuit India. Het bedrijf SpaceX zorgde op 3 december 2018 voor de succesvolle lancering van de tweede satelliet. De komende jaren zal Hiber nog tientallen satellieten lanceren om een wereldwijd IoT-netwerk te realiseren.
Meer weten over Hiber? Lees het interview met medeoprichter Coen Janssen.
