De luchtvaart maakt veel gebruik van radiofrequenties. De luchtverkeersleiding gebruikt het bijvoorbeeld voor de begeleiding van de vliegtuigen tijdens het stijgen of landen. En ook tijdens de vlucht verloopt de communicatie van de piloten met de luchtverkeersleidingscentra op de grond via frequenties. De Very High Frequency (VHF) apparatuur maakte altijd gebruik van 25 kHz kanaalbreedte. Dit is veranderd in 8,33 kHz. Daardoor ontstonden 5.500 extra communicatiekanalen in Europa. En dat was nodig ook, want er was sprake van schaarste in het spectrum en de luchtvaartcommunicatie dreigde in het nauw te komen. Deze verandering, die voortkomt uit een EU-besluit, moest voor 1 januari 2019 gerealiseerd zijn. Dit is Nederland als eerste land gelukt.

Invoering nieuw raster

Door de toename van het vliegverkeer stijgt ook de vraag naar frequenties. Doordat frequenties schaars zijn, moeten vliegtuigen soms lang boven een luchthaven cirkelen om met het grondstation de landing in te zetten. Met de invoering van het nieuwe raster heeft Europa de beschikbare frequentieruimte vergroot. Agentschap Telecom verzorgt de nationale planning en de coördinatie van de frequenties voor communicatie en navigatie in de luchtvaart en is daarmee verantwoordelijk voor de invoering van het raster in Nederland.

Extra kanalen

In 2018 heeft het agentschap het laatste tracé van de 8,33 kHz omgezet. Alle grondstations die nog niet omgestemd waren, zijn daarvoor aangeschreven. Met het invoeren van het nieuwe raster ziet het agentschap nu al dat er weer ruimte vrijkomt. Waar we twee jaar geleden geen frequentieruimte meer konden uitgeven, zijn er nu voor iedere aanvraag meerdere kanalen beschikbaar.

Omdat Nederland nu klaar is, heeft het agentschap de toekomstplannen voor uitbreiding van vliegveld Lelystad al kunnen faciliteren met de uitgifte van een twintigtal frequenties voor grondstations.

Naast de professionele luchtvaart zet ook de recreatieve luchtvaart communicatieapparatuur in. Ook zij zijn verplicht om alleen nog gebruik te maken van 8,33 kHz-kanalen. In 2018 bezocht het agentschap onder andere een festival voor luchtballonnen. Daaruit bleek dat ook de ballonvaart de nieuwe kanalen voor radiocommunicatie gebruikt. Wel geven de ballonvaarders aan dat het lastig wennen is aan de nieuwe kanaalbenamingen, en om aan de communicatieapparatuur te zien wat nu het nieuwe en wat nu het oude raster is. Gebruikt men het oude raster, dan worden naastgelegen kanalen gestoord. Agentschap Telecom ziet toe op een goed gebruik van de luchtvaartbanden, waarbij we ons in deze fase voornamelijk richten op voorlichting.

Global Navigation Satellite System

In Nederland gebruikt een aantal luchthavens het Global Navigation Satellite System (GNSS) als primair systeem voor ondersteuning van de piloot bij het stijgen en landen. Ook Schiphol wil gebruik maken van GNSS. Voordat het zover is, moet er eerst onderzocht worden of dat veilig kan gebeuren. Daarom startte Agentschap Telecom in 2017, samen met de Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL), een onderzoek naar het gebruik van GNSS-frequenties in de omgeving van Schiphol. Dit doorlopende onderzoek richt zich op eventuele verstoringen (en hun bron) in de frequentieband waarin de navigatiesatellieten uitzenden. De onderzoeksresultaten uit 2018 wijken niet af van de resultaten uit 2017. Er is nog steeds sprake van lichte verstoring als gevolg van bijvoorbeeld jammers, GNSS repeaters en etherruis. Het is niet duidelijk of vliegtuigen hiervan hinder gaan ondervinden. Nader onderzoek zal daar duidelijkheid over moeten geven. De luchtvaartsector pakt dat op. 

Telekwetsbaarheid in de luchtvaart

Ook binnen de luchtvaart ontstaat een steeds hogere afhankelijkheid van communicatie, automatisering en digitalisering. Incidenteel vallen systemen uit, waardoor er niet meer gevlogen kan worden. Zo was er in april 2018 een grote storing bij Eurocontrol toen het vluchtmanagementsysteem uitviel. In juli had Belgocontrol een probleem met de data van de vluchtgegevens. En op 15 augustus is er een storing in het communicatiesysteem van Luchtverkeersleiding Nederland geweest.

Verstoringen in de luchtvaartband

In 2018 zijn 22 meldingen binnengekomen van (ver)storingen in de luchtvaartband. Negen keer werd in de cockpit muziek waargenomen en acht keer betrof het een andere verstoring van luchtvaartfrequenties. De storingen zijn over het algemeen van korte duur, omdat de vliegtuigen snel overvliegen. Maar ze zijn niet minder ernstig, omdat het hier om kanalen voor noodcommunicatie gaat. Iedere seconde kan dan tellen.